Çin ve Afrika bilimsel ve teknolojik yenilik alanlarında iş birliğini güçlendirecek

China Daily / Ma Hanzhi

Afrika Kıtasal Serbest Ticaret Bölgesi (AfCFTA) çerçevesinde ticaret 1 Ocak’ta başladı. Afrika Birliği’nin (AB) 55 üyesinin 54’ü, anlaşmayı imzaladı, tek istisna Eritre. Şimdiye kadar, Nijerya, Güney Afrika ve Mısır gibi Afrika’nın büyük ekonomileri dâhil 34 ülke anlaşmayı onayladı. İmalat sanayilerini güçlendirme ve ticareti kolaylaştırma zorlukları devam etse de, AfCFTA’nın somut faydalar sağladığı görülür görülmez daha fazla Afrika ülkesinin anlaşmaya katılması bekleniyor, bu da Çin-Afrika iş birliği için yeni fırsatlar yaratacak.

AfCFTA’yı kurma ve bölge içi ticaret yollarını genişletmenin kilit itici gücü, Afrika ülkelerinin teknoloji yoğun ürünler üretme kabiliyetini iyileştirmekten geçiyor. Araştırmalar farklı ihracat kalemlerine sahip Afrika ülkelerinin Afrika ticaretine çok az ihraç malına sahip ülkelerden daha fazla katkıda bulunduğunu gösteriyor. Teknoloji yoğun ürünler üretebilen ve ihraç edebilen Afrika ülkelerinin sağlam bir ticari büyüme göstermesi bekleniyor. 2015’ten 2017’ye mamul maddelerin ihracatı Afrika içi ticaretin yüzde 45’ini oluştururken, Afrika’nın dünyanın geri kalanına toplam ihracatının yüzde 20’sini oluşturdu.

Alınacak daha uzun yol olmasına rağmen, Afrika’da imalat sanayi hızlı bir büyüme gösterdi. PricewaterhouseCoopers’ın (PwC) Nisan 2019’da yayınladığı bir rapor, Afrika ülkelerinin küresel imalat sanayilerinin katma değerinin sadece yüzde 1,6’sını oluşturduğunu gösteriyordu. Ancak, Afrika imalatının çıktıları düzenli biçimde iyileşti. 2010’daki sabit dolar kuru ile hesaplandığında, sahra Altı Afrika ülkelerinin imalat çıktısı 2000’de 85 milyar dolardan 2015’te 160 milyar dolara çıktı. Afrika imalat sanayinin fiili yıllık büyüme oranı yüzde 3,5’a ulaştı, bu küresel imalat sanayinin büyüme oranının iki katı. Nijerya ve Güney Afrika gibi ülkeler teknoloji yönelimli ürün ihracatlarını sürekli artırdı. Etiyopya, Ruanda ve Tanzanya dâhil diğer Afrika ülkeleri imalatlarının büyüme oranının son yıllarda yüzde 10 ya da daha fazla olduğunu gördü.

AFRİKA’DA ÜRETİM DÜZEYİ DÜŞÜK

AfCFTA’nın uygulanması birçok Afrika ülkesinde üretimin güçlendirilmesine katkıda bulunacak, bu da bölgedeki ticareti artıracak. Ancak AfCFTA’daki ülkeler, eğer yüksek kaliteli ticaret ilişkileri üretilemezse, muhtemelen tercihli politikaları bırakacak ve bölge dışındaki ülke ile bölgelerle ticaret yapmak isteyecek. Sadece serbest ticaret politikaları Afrika ülkelerinin bölge içi ticaretlerini geliştiremeyeceği ve bütün üyelerin kazanacağı faydaları artıramayacağı için, ülkelerin kâr etmesinin kilidi üretimi iyileştirmek ve ikmali bir üst seviyeye çıkarmaktır.

Afrika ülkeleri uzun dönemli arz ve talebin birbirini karşılamaması nedeniyle kısa zamanda güçlü yerel talebi karşılayamıyorlar. Afrika asıl olarak uluslararası piyasalara petrol ve mineral ürünleri gibi temel maddeleri üretirken, zayıf sanayi temelleri yerel mal tüketimini durgunlaştırıyor. Afrika’da orta gelir grubunun ortaya çıkması otomobil ve oto parçası, bilgisayar, cep telefonları ve elektronik araçların yanı sıra elbise ve aksesuar tüketimini artırdı ama talep büyük oranda büyük ölçekli ithalatla karşılanıyor çünkü Afrika’daki üretim düzeyi düşük. Bütünleşmiş bir piyasa ile yerel piyasaları hedefleyen çok sayıda işletme büyüyecektir. Ancak ticaretin kolaylaştırılması sürekli çabayı gerektiriyor ve büyük ölçekli sanayi üretimine uluslararası yatırım çekebilmek için zamana ihtiyaç var. Anlaşma hemen kâr sağlayamayabilir ama bir gün kâr getirecektir.

AfCFTA’nın rolünü tam anlamıyla oynayabilmesi için Afrika ülkelerinin yerel ticareti daha da kolaylaştırması gerekir. Araştırmalara göre, Afrika’da ortalama gümrük oranları sadece yüzde 8,7 olmasına rağmen, tarife dışı engeller Afrika içi ticaretin maliyetini yüzde 283 artırdı. Tarife dışı engeller birçok Afrika ülkesinde ticaret ile ekonomik büyüme için büyük engellerdi ve AfCFTA’nın uygulanmasını da etkileyebilir. Uluslararası Para Fonu’na göre, Afrika’da ticaret lojistiğinin kalitesini yüzde 19 kadar olan küresel ortalama düzeye çıkarmak sınır ötesi taşımacılığın maliyetini büyük ölçüde azaltacak ve Afrika içi ticareti yüzde 12 oranında artıracak.

Afrika ülkelerinin, ayrıca ulusal yönetişim kapasitelerini ve sistemlerini modernleştirmesi gerekiyor bu da vergilendirme sistemlerinin iyileştirilmesi için çaba gösterilmesini gerektiriyor.

DÜŞÜK GELİRLE ÜLKELER TİCARETİ KOLAYLAŞTIRACAK UYGUN YATIRIMLARI YAPAMAZLAR

Merkezi ABD’de olan Brookings Enstitüsü’ne göre, Sahra Altı Afrika ülkelerindeki vergilendirme toplam Gayri Safi Yurt İçi Hasılalarının (GSYİH) sadece yüzde 20’sini oluşturuyor, ortalama vergilendirme düzeyi dünyanın en düşüğü ve Ekonomik İş Birliği ve Kalkınma Örgütü üyesi ülkelerin ortalamasından yüzde 10 daha az. Düşük gelirle, ülkeler ticareti kolaylaştıracak uygun yatırımları yapamazlar.

Yine de AfCFTA Afrika ülkelerinin küresel ekonomik risklere karşı koyma güçlerini artıracağı, uluslararası ticaret görüşmelerinde konumlarını güçlendireceği, Afrika piyasasının bütünleşmesini teşvik edeceği ve bölge için ticareti artıracağı için önemli bir gelişme. Dolayısıyla, yürürlüğe girmesi gelişmekte olan ülkelerin uluslararası ilişkilerde söz sahipliğini artırabilir, küresel yönetişim sistemindeki zayıf noktaların ele alınmasına yardımcı olabilir, Güney-Güney iş birliğini güçlendirebilir ve daha fazla ülkenin, özellikle de gelişmekte olan ülkelerin çıkarlarına odaklanmak için küresel yönetişimi teşvik edebilir.

Çin, Çin-Afrika iş birliğine yeni fırsatlar sunacak olan AfCFTA yoluyla ekonomik direnci artırmak için Afrika ülkelerinin yanındadır. Çin hükümeti ile AB yakın zamanda Kuşak ve Yol İnisiyatifi konusunda bir iş birliği planı imzaladı, bu Çin’in bölgesel bir uluslararası örgütle imzaladığı türden ilk anlaşma. Bu iki tarafın daha fazla alanda iş birliği yapma konusundaki istekliliğini gösteriyor. Çin Devlet Konseyi üyesi ve Dışişleri Bakanı Wang Yi’ye göre, Çin ile Afrika, Afrika’da karşılıklı bağlanabilirlik için altyapı inşasında iş birliğini geliştirecek, Çin ve Afrika piyasalarını bütünleştirecek, sanayileşme için yüksek düzeyli üretime yatırımı artıracak, bilimsel ve teknolojik yenilik alanlarında iş birliğini güçlendirecek.